A, B, C, .... X, Y, Z

Cichorei (Cichorium) behoort tot de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae) en omvat bekende groenten zoals witlof en andijvie. Het wordt voornamelijk om gezondheidsredenen geconsumeerd.
Sinds de late jaren van de twintigste eeuw worden cichoreiwortels niet alleen geteeld voor witlof, maar ook voor de productie van inuline en zoetstoffen, vooral fructose. Zowel inuline (een voedingsvezel) als fructose worden veel gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie.
Geroosterde cichoreiwortel wordt gebruikt als koffiesurrogaat of als ingrediënt bij het zetten van koffie. Vroeger werd dit uit noodzaak gedaan, zoals tijdens de Napoleontische blokkade tijdens de Franse bezetting.

Citroenkruid (Artemisia abrotanum) is een bossige struik die behoort tot de composietenfamilie. Van oorsprong komt de plant voor in Zuid-Europa, maar hij is geïntroduceerd in veel noordelijker gelegen gebieden van Europa.
Historisch gezien gebruikten de Germanen citroenkruid om druïdes en heksen af te weren. De Romeinen maakten er het parfum Abrotenum van. Naast het gebruik als parfum, werd citroenkruid ook ingezet voor het reinigen en ontgeuren van wonden, het behandelen van krampen en astma, en als verzachtende balsem.

Citroenmelisse (Melissa officinalis) is een vaste plant uit de lipbloemenfamilie (Lamiaceae) die bekend staat om zijn citroenachtige geur. Deze plant groeit voornamelijk in Zuid-Europa, maar kan gemakkelijk worden vermeerderd in gematigde streken zoals Nederland en België, omdat hij 's winters overleeft via wortelstokken. De plant bereikt een hoogte van ongeveer 0,5 meter.
Citroenmelisse heeft een lange geschiedenis; al 2000 jaar geleden was de plant bekend bij verschillende volkeren. Vermoedelijk brachten de Arabieren de plant via Spanje naar Europa, waarna kloosters zich aanvankelijk met de teelt bezig hielden. In oude geschriften wordt vermeld dat de bladeren van citroenmelisse de maag verwarmen, de spijsvertering bevorderen, somberheid verdrijven en vrolijke dromen bevorderen. 

Curcuma (ook bekend als Kurkuma) (Curcuma longa) wordt wereldwijd gerespecteerd als een van de meest waardevolle kruiden. Het vindt zijn oorsprong in de tropische gebieden van India en Zuidoost-Azië. Het poeder van de wortel staat bekend om zijn populariteit in de Aziatische keuken en staat in Nederland bekend als geelwortel, vanwege zijn rol in het kleuren van kerrie en mosterd.
Naast zijn culinaire toepassingen biedt curcuma ook diverse gezondheidsvoordelen. In India wordt curcuma al eeuwenlang gebruikt vanwege zijn effectieve werking op soepele gewrichten en de darmfunctie. Het is een krachtige antioxidant die gunstig is voor de lever en het bewegingsapparaat, terwijl het ook de spijsvertering bevordert.

Curcuma (ook bekend als Javaanse Gember) (Curcumae zanthorrhizae) wordt wereldwijd gerespecteerd als een van de meest waardevolle kruiden. Het vindt zijn oorsprong in de tropische gebieden van India en Zuidoost-Azië. Het poeder van de wortel staat bekend om zijn populariteit in de Aziatische keuken en staat in Nederland bekend als geelwortel, vanwege zijn rol in het kleuren van kerrie en mosterd.
Naast zijn culinaire toepassingen biedt curcuma ook diverse gezondheidsvoordelen. In India wordt curcuma al eeuwenlang gebruikt vanwege zijn effectieve werking op soepele gewrichten en de darmfunctie. Het is een krachtige antioxidant die gunstig is voor de lever en het bewegingsapparaat, terwijl het ook de spijsvertering bevordert.

Damiana - Damianae mex. (Turnera diffusa)
Damiana (Turnera diffusa) is een struik die zijn oorsprong vindt in het zuiden van Texas in de Verenigde Staten, evenals in Midden-Amerika, Mexico, Zuid-Amerika en het Caribisch gebied. Het behoort tot de familie Passifloraceae en wordt al eeuwenlang door de Maya-indianen gebruikt vanwege de bekende effecten op het libido. Zowel mannen als vrouwen hebben baat bij de libido-ondersteunende eigenschappen van damiana, dat ook bekend staat om zijn stressverlagende werking.
In Mexico bereiden vrouwen vaak thee van de geurige bladeren van de damianastruik of roken ze om hun lustgevoelens te stimuleren. Damianablad bevat verschillende actieve stoffen, waaronder bèta-sitosterol, arbutine en alkaloïden.

Het driekleurig viooltje (Viola tricolor) behoort tot de viooltjesfamilie (Violaceae) en is inheems in Europa, van Lapland tot aan het Middellandse Zeegebied, en zelfs in Siberië.
Deze plant, die eenjarig is maar soms ook meerjarig kan zijn, groeit tot een hoogte van 30 cm en heeft wortels die tot 45 cm diep kunnen gaan. De bloeiperiode strekt zich uit van mei tot oktober. De bloemen zijn minstens 1 cm breed, maar meestal groter, met een gemiddelde diameter van 1,5 cm.
Het driekleurig viooltje werd voor het eerst beschreven als een geneeskruid door Rembert Dodoens in 1554. Het werd traditioneel gebruikt bij kinderziekten en luchtwegaandoeningen. In Engeland was het populair voor de behandeling van hartkwalen, borstkrampen en pleuritis.

De duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) dankt zijn naam aan de klauwachtige stekels die de vruchten bedekken. De naam is afgeleid van het Griekse woord ‘harpagos’, wat ‘anker’ betekent, en dit verwijst naar de vorm van de plant. De plant groeit voornamelijk in de Kalahari-woestijn, die zich uitstrekt over delen van Namibië, Botswana en Zuid-Afrika. Als verre verwant van het sesamplantje, bloeit de duivelsklauw met prachtige rode tot paarse trompetvormige bloemen. De geneeskrachtige eigenschappen van de duivelsklauw bevinden zich ondergronds, in de knollen en wortels. De plant staat bekend om zijn gunstige invloed op de spijsvertering en het bevorderen van soepele gewrichten.

Duizendblad (Achillea millefolium) is een kruid dat behoort tot de madeliefjesfamilie (Asteraceae). Het is een winterharde, meerjarige plant die veel voorkomt in Nederland. Het heeft fijn verdeelde, veerachtige bladeren en kleine witte bloemen die neigen naar roze. Het gebruik van dit kruid is al eeuwenoud. Duizendblad wordt onder andere gebruikt om de spijsvertering te ondersteunen en de vetstofwisseling te bevorderen. Het kruid is gunstig voor de bloedvaten, de urinewegen en de luchtwegen. Het helpt bij een normale menstruatie.

Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) is een van de meest geteelde en gebruikte kruiden ter wereld vanwege zijn positieve invloed op het immuunsysteem. De geslachtsnaam 'echinacea' is afgeleid van het Griekse woord 'echinos', wat 'egel' betekent, vanwege de stekelige bloemkegel. Sinds het begin van de vorige eeuw is er in Europa veel onderzoek gedaan naar Echinacea purpurea.
Deze plant heeft een rijke geschiedenis en is oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika. Inheemse stammen gebruikten deze vaste plant vanwege de gunstige effecten op het immuunsysteem. Kolonistenarts H.C.F. Meyer nam deze kennis van de inheemse bevolking over en bracht in 1871 het eerste product op basis van echinacea op de markt.

Rode zonnehoed (Echinacea purpurea) is een van de meest geteelde en gebruikte kruiden ter wereld vanwege zijn positieve invloed op het immuunsysteem. De geslachtsnaam 'echinacea' is afgeleid van het Griekse woord 'echinos', wat 'egel' betekent, vanwege de stekelige bloemkegel. Sinds het begin van de vorige eeuw is er in Europa veel onderzoek gedaan naar Echinacea purpurea.
Deze plant heeft een rijke geschiedenis en is oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika. Inheemse stammen gebruikten deze vaste plant vanwege de gunstige effecten op het immuunsysteem. Kolonistenarts H.C.F. Meyer nam deze kennis van de inheemse bevolking over en bracht in 1871 het eerste product op basis van echinacea op de markt.

Siberische ginseng (Eleutherococcus senticosus) heeft al eeuwenlang een goede reputatie in zowel China als Rusland als ondersteuner van het afweersysteem. Het extract van de wortel van Siberische ginseng is gunstig voor het geheugen en concentratievermogen.
De wortels zijn een rijke bron van bèta-caroteen, vitamine B1, B2, C en E, en ze bevatten veel eleutherosides. Het is belangrijk om Siberische ginseng niet te verwarren met zijn Koreaanse variant (Panax ginseng) of de Amerikaanse (Panax quinquefolius). Niet alleen verschillen de namen, maar ook de eigenschappen.

Epimedium, beter bekend als elfenbloem, is een geslacht van ongeveer 25 soorten vaste planten die behoren tot de berberisfamilie (Berberidaceae). Deze betoverende planten komen van nature voor in Zuid-Europa en in delen van Azië, waaronder Midden-, Zuid- en Oost-Azië.
Interessant is dat aan veel soorten van Epimedium lustopwekkende eigenschappen worden toegeschreven. Volgens een oude Chinese legende werd dit opmerkelijke effect ontdekt door een geitenherder, die merkte dat zijn dieren opvallend actiever werden na het eten van deze planten. Dit leidde ertoe dat de plant in China de naam 'yin yang huo' kreeg, wat letterlijk vertaald wordt als 'Geil geitenkruid'.

De es (Fraxinus excelsior L.), behorend tot de olijvenfamilie, is een imposante en sterke boom die een hoogte van 20 tot 40 meter kan bereiken. De jonge takken zijn relatief dik, en de grote, zwartfluwelen knoppen zijn bijzonder opvallend. Deze knoppen staan tegenover elkaar, wat ook geldt voor de bladstand. De bladeren van de es zijn een klassiek voorbeeld van veervormig samengestelde bladeren. Elk blad bestaat uit 9 tot 13 bijna zittende deelblaadjes die langwerpig tot eirond van vorm zijn, toegespitst, en aan de onderzijde op de hoofdnerf behaard. De rand van de deelblaadjes is fijn gezaagd.

Eucalyptus (Eucalyptus globulus) behoort tot de mirtefamilie (Myrtaceae) en is inheems in Australië en aangrenzende gebieden. Enkele exemplaren werden door Joseph Banks naar Europa gebracht tijdens Captain Cook's expeditie.
In Europa wordt eucalyptus voornamelijk aangeplant in het Middellandse Zeegebied, hoewel het ook kan gedijen aan de westkust van Engeland en Schotland, zij het dat slechts enkele soorten bestand zijn tegen de winter.
Van verschillende eucalyptussoorten wordt aromatische olie gewonnen, die eucalyptol bevat. Deze olie, gewonnen uit de bladeren, wordt gebruikt voor inhalatie bij verkoudheid om de luchtwegen vrij te maken. De twee belangrijkste soorten waaruit de olie wordt gewonnen, zijn Eucalyptus globulus en Eucalyptus odorata.

Gember is afkomstig van de wortel van de gemberplant (Zingiber officinale) en wordt in veel landen als specerij gebruikt vanwege zijn sterke smaak. Het bevat diverse bioactieve stoffen, waaronder gingerol, shogaol en zingiberene. Gember biedt ondersteuning aan het immuunsysteem, bevordert een gezonde spijsvertering en heeft een gunstig effect op het hart en de bloedvaten. Bovendien kan gember het welzijn bevorderen tijdens reizen met voertuigen.

De grote gele gentiaan, ook bekend als Gentiana lutea, is een vaste plant behorend tot de gentiaanfamilie (Gentianaceae). Van nature komt deze plant voor in Europese gebergten, voornamelijk op hoogtes tot 2200 meter.
In vroegere tijden werd de gele gentiaan gebruikt als medicijn tegen diverse kwalen, waaronder koorts, jicht, hypochondrie, malaria, darmparasieten en zelfs alcoholisme. Tegenwoordig wordt de plant voornamelijk gebruikt vanwege haar bittere eigenschappen, zoals het stimuleren van de eetlust, en als ingrediënt in likeuren, zoals gentiaanlikeur.

Panax Ginseng is een plant met een langzaam groeiende stevige wortel. Panax Ginseng wordt beschouwd als één van de belangrijkste medicinale kruiden in de traditionele Chinese geneeskunde. Eigenlijk is het zelfs werelds bekendste kruid. Panax ginseng wordt al meer dan 5000 jaar gebruikt om de gezondheid en het welzijn van de mens te optimaliseren in Azië. In de wereld van de Chinese etnofarmacologie wordt het al meer dan 3000 jaar gebruikt.
Panax ontleent zijn naam aan het Griekse woord “panacee”, wat “alles-genezer” betekent. Gingsen is op dit moment ’s wereld meest populaire en meest krachtige adaptogene kruid. Adaptogene kruiden helpen het lichaam op een natuurlijke manier met stress om te gaan en bewerkstelligt een homeostatische balans tussen lichaam en geest. 

De goudsbloem (Calendula officinalis) is een lid van de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae) en wordt vaak gekweekt in siertuinen. Oorspronkelijk komt deze plant uit Zuid-Europa.
Het is een eenjarige plant die meestal oranje, maar soms gele bloemen draagt. De goudsbloem groeit gewoonlijk tot een hoogte van 30-45 cm en heeft stompe bladeren. Haar bloeiperiode strekt zich uit van mei tot november, terwijl de vruchten vaak gekromd en bootvormig zijn.
Zowel verse als gedroogde bloemen kunnen gebruikt worden in soepen, en ze fungeren ook als natuurlijke kleurstof voor kaas, boter en andere voedingsmiddelen. Historisch gezien werden de bloemblaadjes zelfs gebruikt om saffraan na te bootsen.

De Griekse alant (Inula helenium) is een vaste plant die tot de composietenfamilie (Compositae of Asteraceae) behoort. Deze plant is van nature te vinden in West- en Centraal-Azië en staat al sinds de oudheid bekend om zijn culinaire en medicinale toepassingen.

De oude Grieken noemden de plant helenion, wat "de stralende, de schitterende" betekent. Deze naam is verwant aan hèlios, wat "zon" betekent. Er bestaan verschillende mythen rondom de naamgeving. De Romeinen namen de Griekse naam over en noemden de plant inula. Toen Linnaeus in 1753 de wetenschappelijke Latijnse naam Inula helenium introduceerde, combineerde hij de Romeinse geslachtsnaam met de Griekse soortnaam.

De grote engelwortel (Angelica archangelica), ook bekend als aartsengelwortel, behoort tot de schermbloemenfamilie (Apiaceae). Deze plant gedijt op vochtige, zeer voedselrijke grond langs waterkanten, zoals bij het IJsselmeer, rivieroevers en in grienden. Daarnaast wordt de grote engelwortel ook in tuinen gekweekt.
Historisch gezien staat de grote engelwortel bekend om zijn geneeskrachtige eigenschappen. Van Midden-Duitsland tot in Toerkestan wordt de plant nog steeds plaatselijk gekweekt. Uit de zaden en wortels wordt een zoetgeurende olie gewonnen, bekend als angelica-olie, die gebruikt wordt in de cosmetische industrie, likeurstokerijen en bakkerijen. Daarnaast worden de stengels en bladstelen vaak gekonfijt vanwege hun zoete en geurige smaak.

Solidago virgaurea, ook bekend als Echte Guldenroede of goldenrod, is een inheemse plant die van oudsher in Europa en Azië groeit. In vroegere tijden was deze goudgele bloem een vast onderdeel van de Hollandse kruidentuin. De gele bloemen werden traditioneel op grote schaal gedroogd en vermalen tot basis voor verf.
Solidago ondersteunt de nieren en hun functie. Het kan gebruikt worden bij ongemakken voorafgaand aan de menstruatie en bij overgangsverschijnselen. Daarnaast helpt solidago bij het soepel houden van de gewrichten, versterkt het de weerstand en draagt het bij aan een goede geestelijke balans.

Hartgespan (Leonurus cardiaca) is een geurige vaste plant die behoort tot de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). Van oorsprong uit Centraal-Azië, heeft deze plant zich over de hele wereld verspreid.
De bladeren zijn geschikt voor het kruiden van erwten- en linzensoep, en werden vroeger ook gebruikt bij het brouwen van bier. Al eeuwenlang wordt deze plant gebruikt vanwege zijn medicinale eigenschappen bij hartklachten en spierkrampen.
De plant groeit tot een hoogte van 30-90 cm en vormt wortelstokken en vierkante stengels met verspreide beharing. De bladeren, die middelgroen van kleur zijn, hebben drie tot zeven lobben en zijn aan de onderkant donzig behaard.

Echte heemst (Althaea officinalis) behoort tot de kaasjeskruidfamilie (Malvaceae) en is wereldwijd verspreid door menselijke activiteit, vooral naar gebieden met geschikte bodem, vochtigheid en klimaat.
Het zetmeel in de wortel, vermengd met eiwitachtige stoffen, werd vroeger gebruikt bij het maken van marshmallows en spekken. De bladeren kunnen gekookt worden gegeten en de bloemen zijn rauw te gebruiken in salades.
Op medicinaal gebied heeft heemstwortel een verzachtende werking op de luchtwegen (bron WHO) en wordt het gebruikt in hoestsiropen.